ADLİ SİCİL ve ARŞİV KAYDININ SİLİNMESİNE İLİŞKİN BİLGİ BÜLTENİ
A. Giriş
Halk deyimiyle ‘sabıka kaydı’ da denilen adli sicil kaydı, kesinleşmiş mahkeme kararına dayanılarak kişiler hakkında ceza ve güvenlik tedbirlerine ilişkin bilgilerin kaydedilmesidir. Vatandaşın suç kaydını içeren işbu kayıtlar cezanın veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması, ceza mahkumiyetinin bütün sonuçlarıyla şikâyetten vazgeçme veya etkin pişmanlık, ceza zamanaşımının dolması ve genel af durumlarının varlığı hallerinde Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce silinerek arşiv kaydına alınır.
İşbu bültenimizde sırasıyla; adli sicil kaydının tanımı, hükmün açıklanmasının geri bırakılması “HAGB” kararının adli sicil kaydına işlenip işlenmeyeceği, adli sicil kaydının silinme usulü, adli sicil arşiv kaydının tanımı, adli sicil arşiv kaydının silinme usulü, memnu hakların iadesinin tanımı ve işbu kararın alınma usulü ve nihayet adli sicil ve arşiv kaydından silinemeyecek olan kayıtlar anlatılmıştır.
B. Adli Sicil Kaydı Nedir ve Hangi Bilgiler Adli Sicile Kaydedilmektedir ?
Herhangi bir suçtan ceza almış ve işbu cezası kesinleşmiş olan kimselerin cezaları adli sicil kaydına işlenir. Kesinleşmeyen mahkeme kararları adli sicil kaydında yer almaz. Kural olarak her mahkûmiyet kararı adli sicil kaydına işlenebilse de mahkeme tarafından hagb kararı verilmişse bu karar teknik olarak ‘mahkûmiyet kararı’ olarak adlandırılamayacağından adli sicil kaydına işlenmez. Bundan başka uzlaştırmaya tabii suçlar da uzlaşma sağlanması halinde adli sicil kaydına işlenmemektedir.
Adli sicile kaydedilecek bilgiler 5352 Sayılı Adli Sicil Kanunu’nun”Adli Sicil Kanunu” ilgili maddesinde sayılmış olup özetle ;
> Hapis cezasına mahkûmiyet kararları adli sicil kaydına işlenmektedir. Kişi belirli bir süre cezaevinde kalıp ardında koşullu salıverme ile salıverilmiş ise işbu koşullu salıverme kararı da adli sicile işlenmektedir. Bundan başka koşullu salıverilmede denetim süresinin uzatılmasına ilişkin karar, koşullu salıverilme kararının geri alınmasına dair karar, hapis cezasının infazının tamamlandığına dair kararlar adli sicile işlenmektedir.
> Hapis cezasının ertelenmesi halinde kişinin tabi tutulduğu denetim süresi, denetim süresinin yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirilmesi dolayısıyla cezanın infaz edilmiş sayıldığı hususu, ertelenen hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine ilişkin kararlar adli sicile işlenmektedir.
> Adli para cezasına ilişkin mahkûmiyet hükmü, adlî para cezasının ödenmek suretiyle infaz edildiği hususu, adlî para cezasının tazyik hapsi suretiyle kısmen veya tamamen infaz edildiği hususu, adli para cezasının tazyik hapsinden sonra kalan kısmının ödenmek suretiyle infaz edildiği hususları adli sicile işlenmektedir.
> Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırıma mahkûmiyet halinde buna dair karar adli sicil kaydında yer alır.
> Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma ile ilgili olarak ise kasten işlenen bir suç nedeniyle hapis cezasına mahkûmiyetin kanunî sonucu olarak yoksun kalınan haklara cezanın ertelenmesi dolayısıyla getirilen istisnaya ilişkin karar ve mahkûmiyet hükmüyle bağlantılı olarak verilen, belli bir hak ve yetkinin kullanılmasının veya belli bir meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına ilişkin kararlar adli sicil kaydına işlenmektedir.
C. Adli Sicil Kaydının Silinme Şartları Nelerdir?
Adli sicil kaydı, cezanın veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması, ceza mahkûmiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikâyetten vazgeçme veya etkin pişmanlık, ceza zamanaşımının dolması, genel af ilan edilmesi veya ilgili kişinin ölmesi halinde Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce silinerek, adli sicil arşiv kaydına alınır.
Her ne kadar cezaların yerine getirilmesi akabinde adli sicil kaydının silinerek arşiv kaydına otomatik olarak alınması gerekmekte ise de bu işlem uygulamada bu şekilde gerçekleşmemektedir. Adli sicil kaydının silinmesini isteyen kişi öncelikle Ankara’da bulunan Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne başvuruda bulunmalıdır. Bu başvuruda hapis veya para cezasının yerine getirildiğine ilişkin evrakların da bulunması gerekmektedir. Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü gerekli incelemeyi yaptıktan sonra sabıka kaydını adli sicil arşiv kaydına alır.
D. Adli Sicil Arşiv Kaydı Nedir ve Hangi Bilgiler Adli Sicil Arşiv Kaydına Kaydedilmektedir?
İnfazı tamamlanmış ceza veya güvenlik tedbirlerine ilişkin adli sicil bilgilerinin tutulduğu kayıt sistemine adli sicil arşiv kaydı denilmektedir. Burada infazın tamamlanması demekle; hapis cezası veya tüm ferilerinin tamamlanması veya ertelenme durumu var ise erteleme süresinin dolması ve yine adli para cezası var ise işbu para cezasının ödenmesi kastedilmektedir.
Yukarıda yazılı şartları sağlanması halinde sabıka kaydı silinerek işbu bilgiler adli sicil arşiv kaydına alınmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşlarına yapılan iş başvurularında adli sicil arşiv kayıtları sorun yaratabilmektedir. Öyleki adli sicil arşiv kaydında ilgili suçun tarihi, hangi mahkeme tarafından cezanın verildiği, cezaya uygulanan kanun maddeleri, cezanın kesinleşme tarihi, infaza ilişkin yapılan indirimler veya ağırlaştırıcı hükümler yer almaktadır.
E. Adli Sicil Arşiv Kaydının Silinme Şartları Nelerdir?
Yukarıda belirtildiği üzere hükümlüye ait adli sicil kaydı cezanın infaz edilmesinden sonra silinerek arşiv kaydına alınır. Kural olarak hükümlüye ait arşiv kaydının arşive kaydedilmesinin akabinde 5 yıl sonra silinmesi gerekmekte iken belli hallerde bu süre değişmektedir. Adli Sicil Kanunu’nun ilgili maddesi uyarınca;
> Arşiv kaydına alınan mahkûmiyet hükmü Anayasa’nın 76. Maddesi veya TCK dışındaki kanunların ceza mahkumiyetine bağladığı hak yoksunluklarına neden olan bir mahkûmiyet ise sırasıyla; cezanın infazının akabinde hükümlü tarafından başvurulması neticesinde Mahkeme tarafından Memnu Hakların İadesi kararı verilmiş ise işbu kayıt arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 15 yıl geçmekle silinir; memnu hakların iadesi kararı alınmamış ise kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 30 yıl geçmesiyle arşiv kaydı silinir.
> Hükümlünün ölmesi veya fiilin suç olmaktan çıkması gibi durumlarda da adli sicil arşiv kaydı silinmektedir.
F. Memnu Hakların İadesi(Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi) Kararı Nedir ve Nasıl Alınır?
Memnu hakların iadesi(yasaklanmış hakların geri verilmesi) Adli Sicil Kanunu’nun ilgili maddesinde düzenlenmiş olup bu madde uyarınca; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu “TCK” dışındaki kanunların belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya mahkûmiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir. Hükümlü hakkında memnu hakların iadesi kararı verilirse yasaklanmış haklarına geri kavuşur.
Memnu hakların iadesi talebinde bulunabilmek için üç şartın bir arada bulunması zorunluluk arz etmektedir: Mahkûm olunan cezanın infaz edilmesi ve cezanın infazından itibaren 3 yıllık bir sürenin geçmiş olması ve dahi kişinin bu süre içerisinde, hükümlünün yeni bir suç işlememesi ve yaşamını “iyi halli” olarak sürdürdüğüne dair mahkemede kanaat oluşturmasıdır. Yasaklanmış hakların geri verilmesine ilişkin karar, kesinleşmesi halinde, adlî sicil arşivine kaydedilir.
G. Adli Sicil ve Arşiv Kaydından Silinemeyecek Olan Kayıtlar Nelerdir?
Adli Sicil Kanunu’nun ilgili maddesinde adli sicil arşiv kaydı silinmesi için engel teşkil eden haller düzenlenmiştir. Buna göre; rüşvet, zimmete geçirme ve irtikap gibi memuriyetin kötüye kullanıldığı suçlar, hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma ve hileli iflas suçları, Devlet sırlarını ifşa etme, terör eylemi gerçekleştirme ve insanları terör eylemlerine teşvik etme, kaçakçılık ve ihaleye fesat karıştırma gibi yüz kızartıcı suçlar kapsamındaki sabıkalarda arşiv kaydının silinmesi mümkün değildir.
H. Sonuç
Sonuç olarak; herhangi bir suçtan ceza alan ve işbu cezası halk arasında ‘sabıka kaydı’ olarak da adlandırılan adli sicil kaydına işlenen kişilerin adli sicil kaydı cezanın veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması, ceza mahkûmiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikâyetten vazgeçme veya etkin pişmanlık, ceza zamanaşımının dolması, genel af ilan edilmesi veya ilgili kişinin ölmesi halinde silinerek işbu haller adli sicil arşiv kaydına kaydedilmektedir.
Yukarıda yazılı şartları sağlanması halinde sabıka kaydı silinerek işbu bilgiler adli sicil arşiv kaydına alınmaktadır. Hükümlüye ait adli sicil kaydı cezanın infaz edilmesinden sonra silinerek arşiv kaydına alınır. Kural olarak hükümlüye ait arşiv kaydının arşive kaydedilmesinin akabinde 5 yıl sonra silinmesi gerekmekte iken belli hallerde bu süre değişmektedir. Arşiv kaydına alınan mahkûmiyet hükmü Anayasa’nın 76. Maddesi veya TCK dışındaki kanunların ceza mahkumiyetine bağladığı hak yoksunluklarına neden olan bir mahkûmiyet ise sırasıyla; cezanın infazının akabinde hükümlü tarafından başvurulması neticesinde Mahkeme tarafından Memnu Hakların İadesi kararı verilmiş ise işbu kayıt arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 15 yıl geçmekle silinir; memnu hakların iadesi kararı alınmamış ise kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 30 yıl geçmesiyle arşiv kaydı silinir.
Memnu hakların iadesi kanunların belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya mahkûmiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi anlamına gelip bunun için mahkûm olunan cezanın infaz edilmesi ve cezanın infazından itibaren 3 yıllık bir sürenin geçmiş olması ve dahi kişinin bu süre içerisinde, hükümlünün yeni bir suç işlememesi ve yaşamını “iyi halli” olarak sürdürdüğüne dair mahkemede kanaat oluşturması gerekmektedir.
Gerek adli sicil kaydının silinmesi gerekse de adli sicil arşiv kaydının silinmesi ve dahi adli sicil arşiv kaydının silinebilmesi için gerekli olan memnu hakların iadesi kararının alınması hususlarında sürecin hızlı ve sıkıntısız ilerlemesi için hukuki destek almak önem arz etmektedir.
Saygılarımızla
Pamuk Hukuk Bürosu